Mag je als aannemer het werk stilleggen als je facturen niet worden betaald? En wie moet als eerste presteren: de aannemer die de uitvoering van het werk heeft geschorst en pas verder gaat als de opdrachtgever heeft betaald? Of de opdrachtgever die meent dat hij al voldoende heeft betaald, terwijl sprake is van gebreken en het werk nog niet is opgeleverd?
In mijn praktijk heb ik vaak met dit soort geschillen te maken. Partijen houden elkaar in een ijzeren greep: de aannemer heeft het werk stilgelegd omdat zijn facturen niet worden betaald, terwijl de opdrachtgever niet wil betalen voor werk dat nog niet klaar is en gebrekkig is uitgevoerd. Het gevolg is dat het werk stilligt en op tijd opleveren vaak niet meer lukt. Hoe langer deze impasse duurt, hoe groter de problemen in tijd en geld voor beide partijen.
Maar wie heeft gelijk? Mag je als aannemer je werkzaamheden stilleggen of moet de opdrachtgever eerst betalen voordat hij verder gaat?
Mag je het werk stilleggen als je opdrachtgever je facturen niet betaald?
Het mag onder bepaalde voorwaarden en je moet er voorzichtig mee zijn.
Een aannemingsovereenkomst van werk is een wederkerige overeenkomst. Beide partijen moeten over en weer presteren: het betalen van de aanneemsom staat tegenover het deugdelijk uitvoeren van het werk.
Opschorting is een pressiemiddel: daarmee zet je je opdrachtgever onder druk om te betalen. De opschorting van de uitvoering van de werkzaamheden moet proportioneel zijn en in verhouding staan tot de betalingsachterstand van je opdrachtgever. Daarom mag je het werk alléén stilleggen en je werkzaamheden opschorten als de betalingsachterstand van je opdrachtgever ernstig genoeg is. Je mag de opschorting niet gebruiken als oneigenlijk pressiemiddel om je opdrachtgever onder druk te zetten om te betalen. Je mag het werk dus niet helemaal mag stilleggen bij een relatief kleine betalingsachterstand, ook al betaalt je opdrachtgever al heel lang niet. Dat is niet proportioneel.
Wie moet eerst presteren: de aannemer of de opdrachtgever?
In het algemeen geldt op grond van de wet dat een schuldenaar de nakoming van zijn prestatie mag opschorten, totdat zijn schuldeiser op wie hij een opeisbare vordering heeft zijn verplichting is nagekomen. Dit uitgangspunt betekent dat de aannemer eerst moet presteren en het werk moet uitvoeren. De opdrachtgever is pas verplicht om de aanneemsom te betalen als het werk is opgeleverd.
Dat geldt ook als je termijnbetalingen hebt afgesproken die zijn gekoppeld aan de voortgang van het werk. De opdrachtgever moet betalen nadat je het werk voor die termijn deugdelijk hebt uitgevoerd. Eerder niet. De opdrachtgever is dan niet in verzuim. Zolang je het werk voor die termijn niet of niet goed hebt uitgevoerd, is de opdrachtgever niet verplicht om te betalen.
Opschorting volgens de UAV 2012 (1989) en de UAV-GC 2005
De UAV 2012 (1989) en de UAV-GC 2005 geven de aannemer ook het recht om de uitvoering van het werk te schorsen totdat de opdrachtgever heeft betaald. Voor opschorting op grond van de UAV 2012 (1989) en de UAV -GC 2005 Zie § 45 lid 2 jo. § 14 UAV (2012) 1989 respectievelijk § 42 lid 2 jo. § 16 UAV-GC 2005. gelden extra formele eisen. Als de UAV 2012 (1989) of de UAV-GC 2005 van toepassing zijn op de aannemingsovereenkomst, mag je het werk pas stilleggen als de opdrachtgever gedurende een bepaalde tijd en ondanks een schriftelijke aanmaning van de aannemer (met vermelding van de mogelijkheid van schorsing) nalatig blijft in de nakoming van zijn prestatieplicht.
Ja, maar je kunt toch pas bij de oplevering beoordelen of het werk gebrekkig is uitgevoerd en niet al tijdens de bouw?
Daarover zijn de meningen verdeeld.
In het Kenter / Slierings-arrest gaat De Hoge Raad ervan uit dat een aannemer direct moet presteren. Doet hij dat niet of niet goed, dan kan de aannemer ook vóór de oplevering in verzuim zijn. Dat geeft zijn opdrachtgever een opeisbare vordering tot het herstel van gebreken. Als de aannemer die gebreken vervolgens niet binnen de door de opdrachtgever gestelde termijn herstelt, is de aannemer in verzuim.
Het opschortingsrecht van een opdrachtgever om facturen niet te betalen als de aannemer zijn werk niet of niet deugdelijk uitvoert, heeft immers tot doel om de aannemer onder druk te zetten om het werk ook tijdens de bouw deugdelijk uit te voeren. Als je het werk pas bij de oplevering mag beoordelen, heb je als opdrachtgever tijdens de bouw geen pressiemiddel meer om ervoor te zorgen dat de aannemer zijn werk deugdelijk en op tijd uitvoert.
De Raad van Arbitrage voor de Bouw ziet dat weleens anders en was van oordeel dat de prestatie van de aannemer pas opeisbaar is op het moment van oplevering. Dat betekent dat de aannemer tijdens de bouw niet in verzuim kan raken als hij het werk niet of gebrekkig uitvoert.
Voorkom dat je zelf in verzuim raakt door het ten onrechte stilleggen van het werk
Dat neemt niet weg dat je tijdens de bouw zèlf in verzuim kunt raken als je het werk ten onrechte stillegt, terwijl je geen opeisbare vordering hebt. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het factureren van de betalingstermijn voor het gereedkomen van het binnenstucwerk, terwijl het binnenstucwerk nog niet gereed was. Die betalingstermijn is dan nog niet verschuldigd zodat je opdrachtgever die factuur nog niet hoeft te betalen.
Als je het werk dan tòch stillegt omdat je opdrachtgever niet betaalt, dan ben zelf als schuldeiser in verzuim. Je opdrachtgever kan dan niet in verzuim raken. Óók niet als hij je facturen niet betaalt.
In verzuim zijn kan je opdrachtgever het recht geven om de aannemingsovereenkomst ontbinden en het werk laten afmaken door een andere aannemer. Eventueel met een recht op schadevergoeding als je opdrachtgever schade lijdt, omdat je het werk ten onrechte hebt stilgelegd. Denk bijvoorbeeld aan extra kosten die hij moet maken of schade die hij lijdt door uitstel van de oplevering of het langer moeten huren van tijdelijke woon- of bedrijfsruimte.
Waar moet ik op letten?
Leg het werk niet te snel stil als je opdrachtgever je facturen niet betaald. Kijk eerst of je een opeisbare vordering tot betaling hebt. Heb je die niet, dan is het niet verstandig om het werk stil te leggen. Heb je die wel, kijk of je voldoet aan de vereisten voor opschorting en of het stilleggen van het werk proportioneel is en in verhouding staat tot de betalingsachterstand. Is dat niet zo, dan is het verstandiger om door te gaan met de uitvoering en met je opdrachtgever in gesprek te gaan om tot een oplossing te komen.
U las een artikel van Ottilie Laan
Als advocaat bouw- en vastgoedrecht ondersteun ik professionele opdrachtgevers met het maken van duidelijke afspraken en heldere communicatie tussen partijen in bouwprojecten.
Meer informatie:
Specialisaties en dienstverlening
Vrijblijvend contact opnemen
Nieuwe artikelen direct per e-mail ontvangen?
Meldt u dan hieronder aan voor mijn nieuwsbrief.
U kunt zich altijd eenvoudig met één klik afmelden.
